Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Ahbaplık, sosyete zarfında insanların filhakika ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene salmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini çıkarmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin huzursına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete zarfında insanların tutum ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte haklar, adam davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan telakkilerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların hepsidür. Henüz geniş bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş toplumsal yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Manaı Ahbaplık kelimesi Arabi “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “kazı” kelimesinin çoğyüce “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na göre haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet demeında da kullanılır. Yöntem Manaı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanılamam gestaltlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi zarfında üs olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje düzlük kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kellelıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde mümasil nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek bâtınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve tıkır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları üzere derece derece haklar dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal telakkileri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik zarfında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun kullanışlı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile sosyete zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun gestaltsından meydana gelen ihtiyaçlarını huzurlamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni ömürın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii gestaltsına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine şayan edinmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile tutkundır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile makul bir yapılanma altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet demeında zatî bir özelliği deyimler. Kişi her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni iletmek uğrunda temelli ve bileğmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar düzlükında hukuki fehamet olarak nazire konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet bâtınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bâtınaziz kurallar mecmuü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir sosyete düzenini bâtınerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister bulunan düzeni beklemek, gerekse onu bileğmaslahattirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her bugün adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta huzurmıza yerleşmiş haklar düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim haklar demeında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan haklar düzenlerinin namına şayan olup olmadığı açısından bir fehamet ve istimara ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi huzurlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşfakat uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın pasış zarfında sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çalışacaktır.